Dogodilo se na danasnji dan

[maja11]

12.06

1667. Žan Batist Deni, lekar Luja XIV, izveo prvu uspešnu transfuziju krvi petnaestogodišnjem dečaku koristeći krv ovce.

1683. Turska vojska počela drugu opsadu Beča. Grad u septembru iste godine oslobodio poljski kralj Jan Sobjecki.

1691. Ahmed II na turskom prestolu nasledio sultana Sulejmana III u veoma teškim prilikama za carstvo. Vodio neuspešne ratove protiv Austrije, Venecije i Rusije i bio prisiljen da prihvati nepovoljne uslove Karlovačkog mira 1699.

1759. Umro Vilijam Kolins, jedan od najznačajnjih engleskih lirskih pesnika XVIII veka.

1798. U pohodu na Egipat Napoleon Bonaparta zauzeo ostrvo Malta.

1848. Mađarska vojska napala Sremske Karlovce, sedište Srba u Ugarskoj, što se smatra početkom mađarsko-srpskog rata 1848.

1849. Mađari topovima sa Petrovaradina skoro potpuno uništili Novi Sad braneći se od napada vojske hrvatskog bana Jelačića, koji je kao austrijski oficir imao naređenje da uguši mađarsku revoluciju.

1897. Rođen engleski državnik Robert Entoni Idn, lider Konzervativne stranke od 1955, ministar inostranih poslova, premijer. Pod pritiskom javnog mnenja, zbog britansko-francusko-izraelske agresije na Egipat u novembru 1956, podneo ostavku i povukao se iz javnog života.

1898. Tokom Američko-španskog rata lider filipinskog revolucionarnog pokreta, general Emilio Aginaldo, proglasio, uz podršku SAD, nezavisnost Filipina.

1900. Nemački Rajhstag usvojio zakon o povećanju nemačke ratne pomorske flote, koja će potom postati jedna od najjačih u svetu.

1917. Grčki kralj Konstantin I abdicirao u korist starijeg sina, princa Aleksandra.

1929. Rođena Ana Frank, autor dnevnika o stradanju Jevreja u okupiranom Amsterdamu u Drugom svetskom ratu, koji je pisala u tajnom skrovištu. Ubijena u martu 1945. u nacističkom logoru Bergen-Belzen. Od porodice Frank rat preživeo jedino Anin otac.

1934. Vlada Bugarske, koja je došla na vlast prevratom u maju 1934, zabranila političke partije.

1936. Na Malom Kalemegdanu u Beogradu otvoren Zoološki vrt, u kojem je do 1941. sakupljeno oko 1.200 životinja.

1964. Nelson Mandela, Volter Sisulu i još šest vođa antirarističkog pokreta u Južnoj Africi, osuđeni na doživotnu robiju.

1976. U državnom udaru u Urugvaju oboren predsednik Huan Bordaberi i počela devetogodišnja vojna diktatura.

1987. Bivši car Centralnoafričke Republike Žan Bedel Bokasa osuđen na smrt zbog zločina izvršenih tokom 13-godišnje vladavine.

1988. U Bangladešu izbile demonstracije zbog ustavnog amandmana usvojenog pet dana ranije, kojim je islam postao državna religija.

1991. Boris Jeljcin izabran za predsednika Rusije na prvim neposrednim predsedničkim izborima u toj zemlji. Drugi predsednički mandat Jeljcin osvojio u julu 1996, da bi se u decembru 1999. povukao sa vlasti i za svog naslednika predložio Vladimira Putina.

1993. Američki avioni su bombardovali glavni grad Somalije Mogadiš u pokušaju da unište gerilce generala Mohameda Faraha Aidida.

1995. Umro italijanski muzičar Arturo Benedeti Mikelanđeli, jedan od najvećih pijanista XX veka.

1999. Na Kosovu i Metohiji počelo razmeštanje međunarodnih bezbednosnih snaga, na osnovu rezolucije 1244 Saveta bezbednosti UN.

2001. Makedonija poništila priznanje Tajvana, koji je priznala dve godine ranije, i okrenula se političkoj saradnji s Kinom.

2001. Mohamed Rašid Daud Al-Ovali, sledbenik Osame bin Ladena, osuđen u Njujorku na doživotni zatvor, bez prava na žalbu, za ubistvo 213 osoba u eksploziji bombe koju je postavio 1998. u ambasadi SAD u Keniji i učešće u istom terorističkom napadu na ambasadu u Tanzaniji.

[maja11]

13.06

1665. - Englezi su promenili ime gradu Novi Amsterdam u Njujrok, nakon što su se Holanđani povukli.

1792. - Džordž Vankuver je osnovao grad Vankuver u Britanskoj Kolumbiji (Kanada).

1812. - Počela je Napoleonova neuspešna invazija na Rusiju.

1839. - Odigrana je prva bejzbol utakmica u Americi.

1848. - Mađari su napali Sremske Karlovce, sedište Glavnog odbora Srba u Ugarskoj, gde je u maju 1848. Skupština Srba zatražila autonomiju Srpske Vojvodine (Banat, Bačka, Baranja i Srem), ali je napad obijen.

1849. - Lewis Haslett je patentirao svoj pronalazak - gas masku.

1849. - Bombardovanjem iz topova, Mađari su do temelja uništili Novi Sad, gde je u požarima izgorelo oko 2.000 kuća, a u gradu je posle napada, od 20.000 stanovnika ostalo 6.000 ljudi. Napad je usledio pošto je hrvatski ban Josip Jelačić, gušeći Mađarsku revoluciju za račun Beča, umarširao u Novi Sad i napao Mađare na Petrovaradinskoj tvrđavi.

1903. - Kralj Petar I Karađorđević položio je, po dolasku iz Ženeve, zakletvu na ustav i otpočeo svoju vladavinu. Ovaj događaj predstavlja smenu dinastija na srpskom prestolu, jer je do Majskog prevrata (prema Julijanskom kalendaru, tada važećem u Srbiji; odigrao se u noći između 28. i 29. maja) na prestolu bio kralj Aleksandar Obrenović.

1923. - Veliki mađioničar Hari Hudini uspeo je da se oslobodi iz ludačke košulje, viseći naglavačke na visini od 12 metara.

1929. - Rođena je Ana Frank, Holanđanka, žrtva fašističkog terora, koju su nacisti zatvorili zajedno sa roditeljima u koncentracioni logor u Bergen - Belzenu, gde je i umrla. Ostavila je dnevnik koji je pod naslovom "Zadnja kuća" (kod nas "Dnevnik Ane Frank") objavljen u Amsterdamu 1947. godine.

1936. - Na Malom Kalemegdanu u Beogradu osnovan je Zoološki vrt, u kojem je do 1941. sakupljeno oko 1.200 životinja. U nemačkom bombardovanju Beograda u Drugom svetskom ratu one su podelile sudbinu ljudi - 6. aprila 1941. mnoge su raznete avionskim bombama.

1964. - Južnoafrički borac za ljudska prava, Nelson Mendela, osuđen je na doživotnu robiju.

1952. -U Teksasu je mačka po imenu Dasti oborila svaki rekord time što je na današnji dan omacila svoje 420-to mače.

1989. - Kanadski atletičar Ben Džonson priznao je da koristi steroide.

[maja11]

14.06

1775. - Osnovana je armija Sjedinjenih Američkih Država.

1834. - Isaac Fischer iz Springfilda u Vermontu patentirao je šmirgl-papir, koji se koristi za glačanje metala i raznih vrsta materijala.

1841. - U Ontariju je prvi put zasedao kanadski parlament.

1847. - Bunson je izumeo ringlu.

1881. - John McTammany je patentirao automatski klavir.

1894. - Rođena je Ljubica Janković, srpski etnomuzikolog, saradnik Etnografskog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti i član više međunarodnih ustanova za izučavanje narodne kulture. Sa sestrom Danicom, prikupila je oko 900 narodnih igara s melodijom i mnoštvo običaja. Objavile su delo u sedam tomova - "Narodne igre".

1900. - Havaji postaju deo teritorije SAD-a.

1904. - Umro je srpski pisac Jovan Jovanović Zmaj, član Srpske kraljevske akademije, liričar bogate invencije, prema oceni književne kritike, "pesnički izraz duhovnog i duševnog života srpskog naroda" u drugoj polovini 19. veka. Osnovnu školu učio je u rodnom Novom Sadu, gimnaziju u Halašu i Požunu (Bratislava), a maturirao je u Slovačkoj Trnavi. Pre medicine koju je završio u Pešti, studirao je prava u Pešti, Pragu i Beču. Radio je kao lekar u Novom Sadu, Pančevu, Sremskim Karlovcima, Futogu, Beogradu, Zagrebu i Beču, a u Beogradu je od 1890. do 1898. bio dramaturg Narodnog pozorišta. Pesnički se razvijao pod uticajem srpske narodne poezije i lirike Branka Radičevića. Ispevao je zbirke ljubavnih pesama "Đulići" i "Đulići uveoci" - potresne, elegične ispovesti posle smrti supruge i četvoro dece. Napisao je veliki broj rodoljubivih i izuzetno vrednih političko-satiričnih pesama, a smatra se da je kao dečji pesnik neprevaziđen u srpskoj književnosti. Osnovao je i uređivao književni list "Javor", satirične listove "Zmaj", "Žiža", "Starmali" i dečji list "Neven". Prevodio je s ruskog, nemačkog, mađarskog i engleskog. Ostala dela: obimna knjiga pesama "Pevanija", pesnička legenda "Vidosava Branković", šaljivi komad "Šaran".

1928. - Rođen je Ernesto Če Gevara, latinoamerički revolucionar. Po završetku medicinskog fakulteta, odlazi 1953. na službu u Gvatemalu, a zatim i u Meksiko, gde se povezuje sa kubanskim revolucionarima i upoznaje sa Fidelom Kastrom. Godine 1956. učestvuje kao lekar Kastrove ekspedicije u iskrcavanju na Kubu, gde postaje jedan od vođa ustanika. Po oslobađanju Kube, bavi se pitanjima organizacije privrede i postaje ministar industrije. Godine 1965. napušta Kubu i odlazi u Boliviju, gde je, kao vođa ustanika, ubijen dve godine kasnije. Godine 1968. objavljen je njegov dnevnik.

1940. - Nemačke snage su okupirale Pariz.

1942. - Bridgeport Ct proizveo je prvu bazuku - ručni raketni bacač namenjen dejstvu protiv tenkova, žive sile i vatrenog oružja. Ima kumulativnu, dimnu i udarnu minu. Danas postoje razni modeli, čija težina i domet variraju.

1942. - Kompanija "Volt Dizni" izbacila je crtani film "Bambi".

1949. - Formirana je država Vijetnam.

1951. - Prvi komjuter za komercijalnu upotrebu - UNIVAC 1 - počeo je da radi.

1982. - Posle 74 dana sukoba na Foklandskim ostrvima, Argentina se predala Velikoj Britaniji.

1990. - Detroit je osvojio titulu NBA šampiona pobedom nad Portlandom 4:1.

[maja11]

14.06

1775. - Osnovana je armija Sjedinjenih Američkih Država.

1834. - Isaac Fischer iz Springfilda u Vermontu patentirao je šmirgl-papir, koji se koristi za glačanje metala i raznih vrsta materijala.

1841. - U Ontariju je prvi put zasedao kanadski parlament.

1847. - Bunson je izumeo ringlu.

1881. - John McTammany je patentirao automatski klavir.

1894. - Rođena je Ljubica Janković, srpski etnomuzikolog, saradnik Etnografskog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti i član više međunarodnih ustanova za izučavanje narodne kulture. Sa sestrom Danicom, prikupila je oko 900 narodnih igara s melodijom i mnoštvo običaja. Objavile su delo u sedam tomova - "Narodne igre".

1900. - Havaji postaju deo teritorije SAD-a.

1904. - Umro je srpski pisac Jovan Jovanović Zmaj, član Srpske kraljevske akademije, liričar bogate invencije, prema oceni književne kritike, "pesnički izraz duhovnog i duševnog života srpskog naroda" u drugoj polovini 19. veka. Osnovnu školu učio je u rodnom Novom Sadu, gimnaziju u Halašu i Požunu (Bratislava), a maturirao je u Slovačkoj Trnavi. Pre medicine koju je završio u Pešti, studirao je prava u Pešti, Pragu i Beču. Radio je kao lekar u Novom Sadu, Pančevu, Sremskim Karlovcima, Futogu, Beogradu, Zagrebu i Beču, a u Beogradu je od 1890. do 1898. bio dramaturg Narodnog pozorišta. Pesnički se razvijao pod uticajem srpske narodne poezije i lirike Branka Radičevića. Ispevao je zbirke ljubavnih pesama "Đulići" i "Đulići uveoci" - potresne, elegične ispovesti posle smrti supruge i četvoro dece. Napisao je veliki broj rodoljubivih i izuzetno vrednih političko-satiričnih pesama, a smatra se da je kao dečji pesnik neprevaziđen u srpskoj književnosti. Osnovao je i uređivao književni list "Javor", satirične listove "Zmaj", "Žiža", "Starmali" i dečji list "Neven". Prevodio je s ruskog, nemačkog, mađarskog i engleskog. Ostala dela: obimna knjiga pesama "Pevanija", pesnička legenda "Vidosava Branković", šaljivi komad "Šaran".

1928. - Rođen je Ernesto Če Gevara, latinoamerički revolucionar. Po završetku medicinskog fakulteta, odlazi 1953. na službu u Gvatemalu, a zatim i u Meksiko, gde se povezuje sa kubanskim revolucionarima i upoznaje sa Fidelom Kastrom. Godine 1956. učestvuje kao lekar Kastrove ekspedicije u iskrcavanju na Kubu, gde postaje jedan od vođa ustanika. Po oslobađanju Kube, bavi se pitanjima organizacije privrede i postaje ministar industrije. Godine 1965. napušta Kubu i odlazi u Boliviju, gde je, kao vođa ustanika, ubijen dve godine kasnije. Godine 1968. objavljen je njegov dnevnik.

1940. - Nemačke snage su okupirale Pariz.

1942. - Bridgeport Ct proizveo je prvu bazuku - ručni raketni bacač namenjen dejstvu protiv tenkova, žive sile i vatrenog oružja. Ima kumulativnu, dimnu i udarnu minu. Danas postoje razni modeli, čija težina i domet variraju.

1942. - Kompanija "Volt Dizni" izbacila je crtani film "Bambi".

1949. - Formirana je država Vijetnam.

1951. - Prvi komjuter za komercijalnu upotrebu - UNIVAC 1 - počeo je da radi.

1982. - Posle 74 dana sukoba na Foklandskim ostrvima, Argentina se predala Velikoj Britaniji.

1990. - Detroit je osvojio titulu NBA šampiona pobedom nad Portlandom 4:1.

[maja11]

15.06


1215. - Engleski kralj Jovan Bez Zemlje potpisao je Veliku povelju slobode (Magna Carta Libertatum), kojom je dao povlastice plemstvu i sveštenstvu. Nakon potpisivanja ove povelje, počinje borba plemstva protiv kraljevog apsolutizma i borba za ustavnost.

1844. - Kompanija "Goodyear" patentirala je proces vulkanizacije gume.

1862. - Turski vojnici su kod Čukur-česme u Beogradu iz obesti ubili srpskog dečaka Savu, a zatim i oficira i tumača koji su predvodili srpsku patrolu, što je zapalilo varnicu sukoba. Turci su potom s Kalemegdana - u pokušaju da silom očuvaju pozicije u Srbiji - tri dana bombardovali Beograd. Kod Čukur-česme podignut je spomenik poginulom dečaku, delo srpskog vajara Simeona Roksandića.

1869. - John Wesley Hyatt patentirao je celuloid, plastičnu masu koja danas ima široku primenu; fotografski filmovi su npr. najvećim delom sačinjeni od celuloida.

1896. - Cunami (okeanski talasi ogromnih razmera i visine 15-30 metara) koji su zahvatili plažu Sanriku u Japanu prilikom proslave šintoističkog praznika, usmrtili su 27.000 ljudi, 9.000 povredili i uništili oko 13.000 kuća.

1907. - Počela je Druga haška mirovna konferencija, na kojoj su 44 države, uključujući Srbiju i Crnu Goru, usvojile 13 konvencija i jednu deklaraciju, kojima su prvi put znatnije kodifikovana pravila međunarodnog običajnog, posebno ratnog prava.

1910. - Srpski student prava, Bogdan Žerajić, ubio se posle neuspelog atentata u Sarajevu na poglavara okupirane Bosne i Hercegovine, austrougarskog generala Marijana Varešanina. Njegova žrtva bila je primer za revolucionarnu nacionalističku omladinu iz pokreta "Mlada Bosna", koji je 28. juna 1914. organizovao atentat na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda.

1924. - Auto-kompanija "Ford" proizvela je svoj jubilarni 10-milioniti auto.

1924. - Indijanci su proglašeni državljanima SAD-a.

1975. - Košarkaši Jugoslavije su na Evropskom prvenstvu u Beogradu osvojili titulu prvaka, pobedom nad reprezentacijom ŠSR.

1977. - U Španiji su održani prvi slobodni izbori od 1936. godine.

1989. - Kraljica Elizabeta proglasila je vitezom Ronalda Regana.

1990. - Održana je premijera filma "Dik Trejsi" sa Madonom i Vorenom Bitijem u glavnim ulogama.

1992. - Srpski pisac Dobrica Ćosić, dugogodišnji disident pod režimom Josipa Broza, izabran je za prvog predsednika Savezne Republike Jugoslavije. Na položaju šefa države nije ostao tokom celog mandata - Savezna skupština mu je 1. juna 1993, na inicijativu Srpske radikalne stranke, izglasala nepoverenje, pod optužbom da je kršio Ustav, što u debati nije potkrepljeno dokazima.

[maja11]

16.06


1671. U Moskvi javno pogubljen vođa ustanka donskih kozaka i seljaka Stepan Stenjka Timofejevič Razin. U ruskim narodnim pričama i pesmama postao simbol prkosa i pobune.

1826. Pošto je ugušio pobunu janičara, turski sultan Mehmed II ukinuo janičarsku vojsku i uveo redovnu vojsku. Janičare 1330. od otete i poturčene dece hrišćanskih podanika osnovao sultan Orhan.

1852. U Novom Sadu štampan prvi broj lista "Serbski dnevnik", s književnim dodatkom "Sedmica". List izlazio 12 godina i bio jedan od retkih slovenskih listova u austrijskoj carevini.

1858. Rođen švedski kralj Gustav V, koji je tokom vladavine od 1907. do smrti 1950. osigurao neutralan status Švedske u oba svetska rata.

1876. U Cetinju je, posle pregovora vođenih od oktobra 1875. do februara 1876, potpisan ugovor o savezu Srbije i Crne Gore protiv Otomanskog carstva. Odlukom Vrhovnog saveta odbrane Jugoslavije 25. decembra 1993. taj datum određen za Dan Vojske Jugoslavije.

1890. Rođen engleski filmski glumac Sten Lorel, zvezda urnebesnih komedija u kojima je, kao "mršavi", činio tandem sa Oliverom Hardijem, "debelim".

1920. U Londonu održana prva sednica Društva naroda.

1930. Umro srpski političar i filolog Ljubomir Stojanović, sekretar Srpske kraljevske akademije. S Jašom Prodanovićem 1921. osnovao Republikansku stranku i bio njen prvi predsednik.

1941. Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt naredio da do 10. jula budu zatvoreni svi nemački konzulati u SAD.

1944. Na Visu u Drugom svetskom ratu sklopljen sporazum Tito-Šubašić o odnosima Narodnoodlobodilačkog pokreta i jugoslovenske vlade u emigraciji.

1958. Obešen Imre Nađ, mađarski premijer u vreme antikomunističke pobune u Mađarskoj 1956. koju su ugušile sovjetske trupe. Nađ na montiranom procesu osuđen na smrt zbog izdaje. Na isti dan 1989. pola miliona Mađara prisustvovalo u Budimpešti njegovoj ponovnoj sahrani uz državne počasti.

1960. Predsednik SAD Dvajt Ajzenhauer morao da odloži posetu Japanu zbog antiameričkih nereda u toj zemlji.

1961. Ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev zatražio azil u Francuskoj za vreme gostovanja u Parizu sa ansamblom baleta "Kirov". Karijeru nastavio u vodećim evropskim i američkim trupama i bio zvezda britanskog Kraljevskog baleta.

1963. Sovjetski Savez lansirao vasionski brod "Vastok 6" s prvom ženom-kosmonautom Valentinom Terješkovom.

1972. U Hanoveru uhapšena Ulrike Majnhof, članica terorističke grupe Bader-Majnhof.

1976. U Sovetu, najvećem crnačkom naselju u Južnoj Africi, izbili rasni neredi u kojima je, tokom nekoliko meseci, poginulo najmanje 600 crnaca i tri belca.

1977. Leonid Brežnjev zamenio Nikolaja Podgornog na mestu predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR.

1977. Umro nemački inženjer Verner fon Braun, konstruktor raketnih projektila "fau-1" i "fau-2". Posle rata emigrirao u SAD, gde je radio za NASA.

1983. Za predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR izabran Jurij Andropov.

1992. Predsednici SAD i Rusije Džordž Buš i Boris Jeljcin u Vašingtonu potigli dogovor o smanjivanju arsenala dalekometnih nuklearnih raketa za dve trećine do 2003.

1994. Švajcarska odbila da izda vizu za ulazak u zemlju predsedniku Jugoslavije Zoranu Liliću, iako je dobio zvaničan poziv za učešće na međunarodnom skupu u Kran Montani. Takva odluka doneta na osnovu preporuke Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija u okviru mera o ekonomskoj blokadi Jugoslavije.

1996. Međunarodni komitet Crvenog krsta saopštio da je na prostoru bivše Jugoslavije, za vreme ratnih sukoba, od 1991. do 1995, nestalo oko 20.000 ljudi, od kojih oko 12.000 u Bosni i Hercegovini.

1998. Talibanska religiozna vojska u Avganistanu naredila zatvaranje više od 100 privatnih škola za devojčice.

1999. Organizacija Amnesti internešenel optužila SAD za kršenje ljudskih prava, jer su nastavile da izvršavaju smrtnu kaznu, posebno zbog njene primene i nad osobama koje su počinile zločin pre 18. godine.

1999. Nov predsednik Južnoafričke Republike Tabo Mbeki položio zakletvu. Na toj dužnosti zamenio Nelsona Mandelu, poznatog borca za prava crnaca, koji je skoro tri decenije proveo u zatvoru.

2001. Predsednik Rusije Vladimir Putin doputovao u Beograd, u prvu posetu šefa ruske države Jugoslaviji.

2001. Predsednik SAD Džordž Buš i njegov ruski kolega Vladimir Putin sreli se prvi put u Sloveniji. Dogovoreni saradnja i stalne konsultacije.

2001. Pobedom koalicije leve orijentacije na izborima za gradonačelnika Berlina, utrt put bivšim komunistima da uđu u gradsku vladu, prvi put od pada Berlinskog zida 1989.

[maja11]

17.06

1397. - Danska, Švedska i Norveška formirale su Kalamarsku Uniju.

1837. - Charles Goodyear dobio je prvi patent u nizu koji se odnosio na gumu.

1882. - Rođen je Igor Stravinski, ruski kompozitor i jedan od najsvestranijih savremenih muzičkih stvaralaca. Odlikuje se velikom raznovrsnošću muzičkog izraza i stilske orijentacije. U prvoj fazi, spajao je ruske folklorne elemente sa impresionizmom, u drugoj je bio ekspresionist sa čestim oslanjanjem na džez, a u trećoj se okrenuo neoklasičnom stilu. Imao je veliki uticaj na mlađe savremenike u drugim zemljama. Glavna dela: baleti "Petruška", "Le Sakre du Printemps", "Jeu de Cartes", orkestarska dela "Koncert za 16 instrumenata", "Ebony concerto", opera "Rake`s Progress"...

1885. - Francuskim brodom Isere u Njujork je stigao Kip slobode, simbol ovog grada.

1894. - U Vermontu, SAD, prvi put je izbila poliomielitička epidemija. Poliomielitis je inače zapaljenje i degeneracija sive moždane supstancije kod dece, bolest koja dovodi do oduzetosti.

1944. - Proglašena je Republika Island. Ovo ostrvo u Atlantiku naselili su inače Vikinzi još u 9. veku. Kroz istoriju je Island bio ujedinjen sa Norveškom, zatim je bio u personalnoj uniji sa Danskom, a u Drugom svetskom ratu bio je pod američkom vojnom okupacijom kao vojno-pomorska i vazduhoplovna baza. Godine 1944, plebiscitom je doneta odluka o odvajanju Islanda od Danske, a 1956. podnet je zahtev SAD-u da odmah evakuiše svoje vojne snage sa ostrva.

1950. - U Čikagu je izvršena prva transplatacija bubrega.

1967. - Kina je postala četvrta termonuklearna sila sa hidrogenskom bombom.

1988. - Microsoft je izbacio novu verziju MS DOS 4.0.

1994. - Otpočelo je Svetsko prvenstvo u fudbalu.

[maja11]

18.06

1155. Papa Hadrijan IV krunisao nemačkog kralja Fridriha I Barbarosu za rimsko-nemačkog cara.

1429. Francuska vojska pod vođstvom Jovanke Orleanke i vojvode od Alensona napala i potukla kod Patea engleske trupe koje su se povlačile posle neuspele opsade Orleana.

1583. U Londonu izdata prva polisa životnog osiguranja u svetu.

1769. Rođen britanski političar Robert Stjuart, vikont Kaslrej. Kao ministar spoljnih poslova bio, uz austrijskog kancelara Meterniha, ključna ličnost u koaliciji protiv francuskog imperatora Napoleona Bonaparte. Posle pada Napoleona podržao politiku Svete Alijanse.

1812. Kongres SAD usvojio deklaraciju o objavi rata Velikoj Britaniji.

1812. Rođen ruski pisac Ivan Aleksandrovič Gončarov, autor romana "Oblomov", u kojem je stvorio jedan od najznačajnijih tipova u svetskoj književnosti, kao i pojam "oblomovština", sinonim za parazitizam i apatiju.

1815. U bici kod Vaterloa u Belgiji udružene britanske i pruske trupe pod komandom britanskog i pruskog vojskovođe Velingtona i Blihera potukle Napoleona Bonapartu.

1817. U Londonu otvoren most “Vaterlo” preko reke Temze.

1853. U Beču umro pesnik Branko Radičević, najznačajniji predstavnik romantizma u srpskoj književnosti. Bio pristalica reforme jezika za koju se zalagao Vuk Karadžić, a pesničkim slobodama označio prodor u novu epohu srpske poezije. Njegovi posmrtni ostaci 1883. preneti na Stražilovo.

1868. Rođen mađarski admiral Mikloš Horti de Nađbanja. Bio na čelu konzervativnih snaga koje su ugušile revoluciju u Mađarskoj posle Prvog svetskog rata, a od 1920. do 1944. vladao Mađarskom kao regent na čelu fašističkog režima, sprovodeći teror.

1881. Rusija, Austrija i Nemačka potpisale tajni savez "Liga tri cara" na tri godine.

1882. Rođen bugarski revolucionar i državnik Georgi Dimitrov, jedan od osnivača i lider Komunističke partije Bugarske, prvi premijer zemlje posle Drugog svetskog rata. Bio generalni sekretar Kominterne od 1935. do njenog ukidanja 1943.

1884. Rođen francuski političar Eduar Daladje. Između dva svetska rata tri puta bio premijer. S britanskim premijerom Nevilom Čemberlenom potpisao sa Adolfom Hitlerom Minhenski sporazum kojim je otvoren put nacističkoj agresiji u Drugom svetskom ratu.

1936. Umro ruski pisac i utemeljivač socijalističkog realizma Aleksej Maksimovič Pješkov, poznat kao Maksim Gorki. Posle 1917, kritikujući postupke sovjetskih vlasti, polemisao s vođom Oktobarske revolucije Vladimirom Iljičem Lenjinom i drugim čelnicima boljševičkog vrha.

1940. Francuski general Šarl de Gol iz Londona uputio čuvenu radio-poruku Francuzima u kojoj je sebe proglasio liderom "Slobodne Francuske", a Francuze pozvao na otpor okupaciji nacističke Nemačke.

1940. Nemci u Drugom svetskom ratu zauzeli francusku luku Šerbur.

1942. Rođen engleski muzičar Pol Mekartni, član grupe "Bitls", jedne od najpopularnijih rok-grupa u XX veku.

1953. Proglašena Republika Egipat, a za predsednika izabran general Mohamed Nagib, vođa pobune kojom je 1952. zbačen kralj Faruk.

1968. Britanski Dom lordova odbacio odluku laburističke vlade o sankcijama protiv režima bele manjine u Rodeziji.

1975. Princ Fejsal Musaid javno pogubljen u Rijadu zbog ubistva kralja Saudijske Arabije Fejsala u martu 1975.

1979. Lider SSSR Leonid Brežnjev i predsednik SAD Džimi Karter potpisali u Beču sporazum o ograničenju strateškog nuklearnog naoružanja.

1983. Seli Rajd postala prva Amerikanka koja je poletela u svemir kao član posade šatla "Čelendžer".

1993. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odobrio slanje 7.600 pripadnika mirovnih snaga u šest gradova u Bosni i Hercegovini.

1995. Snage bosanskih Srba oslobodile poslednje od 372 pripadnika mirovnih snaga u Bosni koje su držali kao taoce od kraja maja, posle napada aviona NATO na srpske položaje u okolini Pala.

1996. Benjamin Netanjahu postao najmlađi premijer u istoriji Izraela posle izborne pobede “desne” koalicije.

1996. Savet bezbednosti UN ukinuo zabranu izvoza teškog naoružanja bivšim jugoslovenskim republikama. Embargo uveden je u septembru 1991.

1997. Lidera Crvenih Kmera Pola Pota zarobila grupa njegovih bivših sledbenika i osudila na doživotnu robiju. Smatra se da je Pol Pot odgovoran za smrt više od dva miliona kambodžanskih civila.

2000. Eritreja i Etiopija potpisale u Alžiru sporazum o prekidu vatre kojim je okončan dvogodišnji rat te dve zemlje.

2000. Savet bezbednosti UN potvrdio da je Izrael okončao 22-godišnju okupaciju južnog Libana.

2001. Oko 30.000 pripadnika sirijske vojske napustilo Bejrut, posle 25 godina prisustva u Libanu. Sirija pozvana u Liban 1976. u sklopu arapskih mirovnih snaga koje su imale zadatak da uguše građanski rat u toj zemlji.

2002. Premijer Slovenije Janez Drnovšek posetio Jugoslaviju. To je prva poseta jednog funkcionera te države posle raspada SFRJ.

[maja11]

19.06

1623. - Rođen je Blez Paskal, francuski filozof, književnik i naučnik. Vrlo mlad se istakao svojim pronalascima u oblasti matematike i fizike - sa šesnaest godina objavio je rspravu o koničnim presecima, a zakone u fizici i matematici objavljivao je do svoje 24. godine, posle čega se odao filozofiji i religiji ("Misli"). Osnovao je račun verovatnoće, pronašao hidrauličnu presu i mašinu za računanje. Utvrdio je da pritisak vazduha opada sa visinom i da se pomoću barometra može utvrditi visina bregova.

1862. - U SAD-u je zakonom ukinuto ropstvo.

1885. - Rođen je srpski kompozitor i dirigent Stevan Hristić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, obdareni polifoničar koji je osnovno nadahnuće crpao iz narodnih motiva, jedan od osnivača Muzičke akademije u Beogradu, šef Beogradske filharmonije, dirigent Narodnog pozorišta, direktor Opere i prvi predsednik Saveza kompozitora Jugoslavije. Muzičko obrazovanje stekao je u Beogradu, Rimu, Beču, Lajpcigu, Moskvi i Parizu. Dela: orkestarska "Simfonijska fantazija", "Rapsodija", "Vranjanska svita", "Poema zore", "Marš slobode", "Skice za klavir", muzička drama "Suton", balet "Ohridska legenda", oratorijum "Vaskresenje", scenska muzika za drame "Čučuk Stana", "Sunce", "Lazarevo vaskrsenje", "Uobraženi bolesnik", "Hamlet", "Večiti mladoženja", "Bura", horovi, solo pesme.

1886. - Rođen je srpski slikar Jovan Bijelić, član Srpske akademije nauka, jedan od najznačajnijih jugoslovenskih likovnih stvaralaca između dva svetska rata. Studirao je u Sarajevu, Krakovu, Parizu i Pragu. Scenograf (potom i šef slikarske radionice) Narodnog pozorišta u Beogradu, gde je živeo do smrti, postao je 1919. Slikao je portrete, pejzaže, mrtvu prirodu i kompozicije. Prošao je nekoliko faza u kojima je izražen uticaj kubizma u skulpturskoj koncepciji čvrsto modelovane forme i škrtosti palete, a potom je pod uticajem fovizma stvarao koloritna dela izuzetne sočnosti i čulne ekspresije. U poslednjoj fazi, rastvarao je predmete uznemirenim potezima boje. Imao je privatnu školu iz koje je izašao niz slikara. Dela: "Portret devojke", "Kupačica", "Jajce", "Kći umetnikova", "Dvorište", "Ženski akt", "Sarajevo", "Portret starice".

1917. - Engleski kralj Džordž V je, po završetku Prvog svetskog rata, naložio članovima britanske kraljevske porodice da izostave svoje nemačke titule i prezimena i uzmu kao jedino ime - Vindzor.

1931. - Instalirana je prva fotoelektrična ćelija - naprava za pretvaranje svetlosne energije u električnu.

1940. - U Čikagu se pojavio prvi strip "Brenda Starr", čiji je autor bila žena.

1963. - Dve ruske svemirske ekspedicije vratile su se na Zemlju.

1981. - U Južnoj Africi je izložena najteža pomorandža na svetu. Težila je 2,5 kilograma.

[maja11]

20.06

1459. Turci zauzeli utvrđen grad Smederevo, poslednje uporište srpske srednjevekovne države, čime je ona i formalno izgubila samostalnost i potpala pod vlast Osmanlijskog carstva.

1597. Umro holandski polarni istraživač Vilem Barenc dok je pokušavao da pronađe severoistočni pomorski prolaz iz Evrope u Ameriku. Po njemu dobilo naziv Barencovo more u Arktiku. Delove njegovog dnevnika 1871. pronašao norveški kapetan Karlsen.

1756. U ćeliji zatvora u Kalkuti ugušila se 123 od 146 britanskih vojnika koje je uhapsio indijski guverner Bengala. Zatvor kasnije postao poznat ka "crna rupa Kalkute".

1789. Poslanici Trećeg staleža novoproklamovane Narodne skupštine u Francuskoj položili zakletvu da se neće razići dok ne donesu nov Ustav, što je bio uvod u početak Francuske revolucije.

1819. Rođen francuski kompozitor nemačkog porekla Žak Ofenbah, tvorac francuske operete.

1819. U engleski grad Liverpul uplovio brod "Savana", prvi parobrod koji je preplovio Atlantski okean. Putovanje od američke luke Savana trajalo 27 dana i 11 časova.

1836. Umro francuski revolucionar i sveštenik Emanuel Žozef Siejes, jedan od vođa Francuske revolucije i osnivača Jakobinskog kluba. Odigrao ključnu ulogu u državnom udaru 1799. kojim je na vlast došao Napoleon Bonaparta.

1837. Umro britanski kralj Vilijam IV. Nasledila ga njegova nećaka Viktorija koja je vladala do smrti, 1901.

1861. Rođen engleski biohemičar Frederik Gaulend Hopkins, jedan od osnivača nauke o vitaminima. S holandskim lekarom Kristijanom Ajkmanom 1929. podelio Nobelovu nagradu za medicinu.

1891. Britanija i Holandija definisale granice kolonijalnih poseda na ostrvu Borneo.

1902. Rođen srpski pisac i diplomata Marko Ristić, istaknut teoretičar beogradske nadrealističke grupe i jedan od predstavnika moderne i avangarde u srpskoj književnosti između dva rata. Od 1945. do 1951. bio jugoslovenski ambasador u Parizu.

1905. Rođena američka književnica Lilijan Helman. Proslavila se dramskim delima koja sadrže oštru kritiku američkog društva i memoarima u kojima je opisala vreme makartizma.

1909. Rođen američki filmski glumac australijskog porekla Erol Flin, jedan od najpopularnijih holivudskih glumaca.

1923. Ubijen meksički revolucionar Fransisko Pančo Vilja, vođa seljačkog pokreta u revoluciji od 1910. do 1917. Proglašen za meksičkog nacionalnog junaka 1966.

1933. Umrla nemačka revolucionarka Klara Cetkin, član međunarodnog radničkog pokreta. 1907. organizovala prvu međunarodnu konferenciju žena. Na njen predlog 8. mart proglašen Međunarodnim danom žena.

1944. Porazom japanske flote okončana pomorska bitka u Filipinskom moru u Drugom svetskom ratu.

1960. Američki bokser Flojd Paterson nokautirao u meču u Njujorku Šveđanina Ingemara Jonansona i postao prvi bokser koji je uspeo da vrati titulu svetskog prvaka u teškoj kategoriji.

1963. SSSR i SAD dogovorile se da uspostave "vruću" telefonsku liniju.

1973. U Argentinu se posle 18 godina izbeglištva vratio bivši predsednik Huan Domingo Peron. Za predsednika ponovo izabran u septembru 1973.

1991. Parlament Nemačke tesnom većinom izglasao premeštanje prestonice iz Bona, koji je bio glavni grad Zapadne Nemačke, u Berlin. Istočna i Zapadna Nemačka ujedinile se u oktobru 1990.

1992. Lideri Češke i Slovačke Vaclav Klaus i Vladimir Mečijar postigli dogovor o razdvajanju Čehoslovačke u dve države.

1992. Predsedništvo Bosne i Hercegovine proglasilo ratno stanje, objavilo opštu mobilizaciju i uvelo radnu obavezu.

2001. Skupština Srbije usvojila Zakon o jednokratnom porezu na ekstraprofit i ekstraimovinu stečenu korišćenjem posebnih pogodnosti u vreme režima Slobodana Miloševića.

2000. Francuski sud oslobodio optužbi nemačkog lekara Hansa Muenka, koji je radio u laboratoriji u logoru Aušvic, uz obrazloženje da je suviše star za sudski proces. Oslobađajuću presudu protiv njega 1947. doneo sud u Krakovu u Poljskoj gde je uhapšen posle rata, a potom pušten na slobodu.

2000. Francuska medijska kuća "Vivendi", odnosno njena kablovska TV "Kanal+" i kanadska kompanija "Sigram" postigle dogovor o ujedinjenju u poslu vrednom 33,7 milijardi dolara, kojim je praktično stvorena nova globalna medijska grupa.

2001. Peruanski sud osudio Amerikanca Lorija Berensona na 20 godina zatvora zbog saradnje s levičarskom gerilom u brzo ugušenoj pobuni za svrgavanje peruanskog kongresa.

2001. Vođa pakistanskog vojnog režima, general Pervez Mušaraf, položio predsedničku zakletvu, zamenivši Muhameda Rafika Tarara koji je na toj funkciji figurirao od vojnog udara koji je 1999. izvršio Mušaraf.