Hladni rat

Hladni rat

Hladni rat je naziv za stanje zategnutosti i neprijateljstva u međunarodnim odnosima koje se razvilo nakon Drugog svetskog rata, prvenstveno između Sjedinjenih Američkih Država i Sovjetskog Saveza, ali i između njihovih saveznika. Mada su i Amerika i Sovjetski Savez izašli kao pobednici iz Drugog svetskog rata, političke razlike između njih prerasle su ubrzo u otvoreno ali ograničeno rivalstvo i neprijateljstvo, koje se uprkos stalnoj ratnoj pretnji nikad nije razvilo u sveobuhvatan vojni sukob. Do 1949. svet je bio grubo podeljen između prozapadnih i prokomunističkih država. Saveznici dveju suprotstavljenih strana vodili su ratove u njihovo ime, poput onih u Koreji (1950–1953) i Vijetnamu (1955–1975), dok su i Amerika i Sovjetski Savez nagomilali ogromne arsenale nuklearnog i drugog oružja. Pokušaji da se postigne razumevanje između dveju sukobljenih strana propali su sedamdesetih godina XX veka. Do kasnih osamdesetih godina, Amerika je nadmašila Sovjetski Savez u izdvajanju sredstava za nuklearno naoružanje i gurnula Sovjete ka finansijskoj propasti, što je dovelo do niza sporazuma o smanjenju naoružanja 1988. i 1991. godine.

Rukovodstvo Sovjetskog Saveza je, nakon 1985. godine, želelo da smanji vojne troškove i unapredi životne uslove svojih građana. Sovjeti su 1988. povukli svoje jedinice iz istočne Evrope. Bez sovjetske podrške, komunističke vlade nisu mogle da se održe i, jednu po jednu, zamenjivale su ih demokratski izabrane vlade. Berlinski zid, simbol hladnog rata, srušen je 1989. godine, a dve nemačke države su se godinu dana kasnije ujedinila u jednu državu. U to vreme, Sovjetski Savez se raspadao, a 1991. zamenilo ga je petnaest nezavisnih država. Pad komunizma doveo je do završetka hladnog rata 1991. godine.

Hladni rat bio je, pre svega, politički, ekonomski i propagandni sukob, a samo se ograničeno pribegavalo oružju. Izraz „hladni rat” prvi je upotrebio Bernard Baruh, savetnik američkog predsednika Harija Trumana, tokom jedne debate u američkom kongresu, 16. aprila 1947. godine.



Značajniji događaji iz perioda hladnog rata

• Gvatemala – Amerika je 1954. podržala kontrarevoluciju u Gvatemali kako bi bila zbačena socijalistička vlada i postavljena proamerička vojna hunta.

• Vijetnamski rat – u ratu od 1955. do 1975. godine, Amerika je podržavala Južni Vijetnam, dok su Sovjetski Savez i Kina podržavali Severni Vijetnam, konačnog pobednika.

• Mađarska – sovjetski tenkovi su 1956. osujetili pokušaj Mađarske da izađe iz prosovjetskog Varšavskog pakta.

• Berlinski zid – komunistička vlast je 1961. u Istočnom Berlinu podigla zid da bi sprečila prebeg svojih građana na slobodni Zapad. Zid je srušen 28 godina kasnije, 9. novembra 1989. godine.

• Kubanska raketna kriza – Sovjetski Savez je 16. oktobra 1962. razmestio nuklearne projektile na Kubi, što je svet dovelo na ivicu nuklearnog rata pre nego što su pristali da ih sklone. Ta kriza trajala je trinaest dana.

• Praško proleće – godine 1968. sovjetske i druge vojne jedinice ugušile su pokušaj da se komunistička vladavina u Čehoslovačkoj smekša. Time su sprečene značajne reforme koje je sprovodio čehoslovački premijer Aleksandar Dupček.

• Čile – godine 1973. vojni vrh predvođen Augustom Pinočeom, koji je uživao američku podršku, svrgao je predsednika Salvadora Aljendea, prvog lidera jedne latinoameričke države otvoreno marksističkog opredeljenja, koji je na tu funkciju izabran 1970. godine.

• Avganistan – Sovjetski Savez je 1979. napao Avganistan da bi podržao tamošnju komunističku vladu, što je dovelo do prekida odnosa između Amerike i Sovjetskog Saveza.

• Grenada – godine 1983. američke jedinice svrgnule su levo orijentisanu (socijalističku) vladu Grenade zbog njenih narastajućih veza sa komunističkom Kubom.